Nghệ thuật đàm phán lương khi phỏng vấn

Để đạt được mức lương vừa ý, cần thể hiện sự khôn khéo trước nhà tuyển dụng. .

Đàm phán lương bổng là một vấn đề tế nhị. Trước khi bước vào phỏng vấn, bạn phải hiểu rõ và lường trước được những tình huống khó ngờ để có thể đạt được mức lương cao nhất tối thiểu.

Những lời khuyên sau đây của Martin Yate, tác giả của loạt sách Knock'em Dead của The New York Times có thể giúp ích cho bạn trước khi nộp lá đơn xin việc.


1. Tìm hiểu các bậc lương cho vị trí của bạn. Nhiều bạn trẻ khi xin việc, được nhà tuyển dụng đề nghị mức lương nhưng lại lúng túng không biết "nhiêu đó đã đủ chưa". Cố gắng truy cập vào các trang web thương mại, nhờ đồng nghiệp, bạn bè tư vấn xem từng mức lương tương ứng với từng vị trí công việc. Và điều quan trọng: Bạn phải có một cái nhìn khách quan về chính năng lực của mình, xem có phù hợp với mức lương đó hay không.

2. Lên kế hoạch cho buổi đàm phán. Trước bất kỳ cuộc phỏng vấn nào, bạn cần phải đặt ra ba dữ kiện trong đầu. Đầu tiên, ít nhất bạn phải đặt vấn đề xem mức lương có đáp ứng được nhu cầu về ăn, ở của mình không? Thứ nhì, đâu là mức lương phù hợp với năng lực và kinh nghiệm của bạn? Và thứ ba, mức lương nào sẽ tạo cho bạn có cảm giác đang ở thiên đường? Từ đó hãy vứt bỏ dữ kiện 1 vì quá mang tính cá nhân, không đáng để bàn thảo. Tập trung vào dữ kiện 2 và 3 để định ra mức lương mong muốn.

3. Đừng bao giờ là người đầu tiên nói chuyện về tiền nong.Nếu đem chuyện lương bổng ra nói trước khi nhà tuyển dụng đề cập đến, cuộc đàm phán sẽ mất đi tính chân thật. Còn nếu nhà tuyển dụng cũng không màng đề cập đến chuyện tiền nong, điều đó có nghĩa bạn chưa thuyết phục được họ hiểu bạn là một ứng viên lý tưởng. 

Phải tập trung hướng cuộc phỏng vấn đến vấn đề đó. Thể hiện cho nhà tuyển dụng biết rõ bạn có thể giúp họ kiếm tiền hoặc giữ tiền như thế nào.

4. Đừng bao giờ kết thúc buổi phỏng vấn bằng một câu hỏi về lương bổng. Đa số các ứng viên đều có tư tưởng "chờ hoài không thấy đề cập thì phải hỏi". Đó là điều tồi tệ nhất mà người ứng viên có thể làm vì điều đó có nghĩa bạn chẳng có gì để nói về mình và khả năng của mình ngoài chuyện đòi lương.

5. Hãy trì hoãn các buổi thảo luận về lương bổng cho đến khi bạn thu thập được tất cả dữ liệu. Nếu nhà tuyển dụng đặt câu hỏi "Anh (chị) muốn có mức lương bao nhiêu?". Đừng vội trả lời ngay lúc đó mà nên đặt thêm vài câu hỏi tìm hiểu thêm về công việc và yêu cầu của công việc. Đến khi nắm rõ công việc hãy nói đến mức lương mình muốn.

6. Đừng dựa vào mức lương cũ để quyết định mức lương mới. Hai công việc ở hai nơi khác nhau, vì vậy, không nên để mức lương cũ tác động đến mức lương mới. Hãy cho nhà tuyển dụng biết những khác biệt giữa công việc mới và cũ, rồi nói - đại loại như: "Tôi đổi chỗ làm vì tôi muốn kiếm khá hơn. Tôi muốn có một lời đề nghị đúng với khả năng và kinh nghiệm của tôi". 

7. Đừng bao giờ nói dối nhà tuyển dụng về mức lương thật hiện nay của bạn. Nhà tuyển dụng luôn có cách kiểm tra thu nhập của bạn nếu họ muốn. Đừng làm hỏng hình ảnh mình trong mắt họ.

8. Cho nhà tuyển dụng biết bạn cũng nhận được những lời đề nghị từ các công ty cạnh tranh khác. Có thể coi đây là một biện pháp đòn bẩy. Cho họ biết mình thật sự muốn làm việc cho họ, nhưng cũng vừa nhận được các lời đề nghị nghiêm túc từ công ty X, Y, Z nào đó đang cạnh tranh với công ty của nhà tuyển dụng. Tỏ ý muốn chọn công ty này và cho rằng mình đang đi đúng hướng. 

9. Đừng bao giờ nhận lời đề nghị đầu tiên. Hầu hết các công ty đều có những mức lương khác nhau và đôi khi có vài mức lương cá biệt họ có thể trả. Một việc nhỏ nhưng ít người chú ý là tạo cho nhà tuyển dụng cơ hội để trả lương cao hơn cho bạn. Điều đó chứng tỏ bạn là người cao tay hơn. Nhà tuyển dụng rất muốn có bạn, nhưng chưa có được bạn thì đây là cơ hội để bạn có thể yêu cầu mức lương cao nhất có thể.

10. Đừng từ chối làm việc ngay khi nhà tuyển dụng đưa ra mức lương quá thấp. 
Nếu bạn thực sự muốn một công việc, nhưng nhà tuyển dụng lại đưa ra đề nghị quá thấp. Lúc ấy, đừng chối phắt mà hãy trả lời rằng bạn cần suy nghĩ thêm vài ngày. Vẫn cho họ biết bạn rất quan tâm đến công việc, nhưng muốn họ có thay đổi tốt hơn về lương bổng. Vài ngày sau, gọi điện cho nhà tuyển dụng xem họ có thể thay đổi được gì hay không trước khi bạn đưa ra câu trả lời cuối cùng

Nhiều người có tâm lí ngại thương lượng về vấn đề tiền bạc, một số người lại nghĩ hời hợt: mới ra trường nên mức lương ra sao cũng được và chấp nhận tất cả những gì nhà tuyển dụng đề nghị. Bạn nên tránh sai lầm này vì lương là quyền lợi của bạn và để đạt được mức lương mong muốn, thương lượng là điều cần thiết. Hãy nghĩ tới kết quả, nếu bạn chấp nhận mức lương thấp, thấp hơn những gì bạn đáng được hưởng, sau này bạn có thể mắc kẹt giữa vấn đề “cơm áo gạo tiền”, ghen tị với đồng nghiệp, thất vọng với bản thân về sai lầm này… Do đó, hãy mạnh dạn đàm phán mức lương với nhà tuyển dụng để bảo vệ quyền lợi của mình.

Nghệ thuật làm hài lòng nhà tuyển dụng

Nếu bạn đã từng bán một chiếc ô tô hay một đồ vật tương tự, bạn có thể gặp tình huống như sau: Bạn ra giá chiếc xe 60.000 USD. Ai đó đến rồi đi. Một lát sau, anh ta quay lại và nói rằng sẽ mua nó với giá 60.000 USD. Bây giờ bạn cảm thấy tiếc vì bạn nghĩ rằng mình ra giá như thế là quá rẻ.

Nhưng nếu anh ta quay trở lại và nói chỉ lấy nó với giá 55.000 USD, bạn không đồng ý, và nói: Phải ít nhất 60.000 USD bạn mới bán. Cò cưa mãi rồi anh chàng cũng chấp nhận mức giá bạn đưa ra.

Như vậy trong cả hai trường hợp, bạn đều bán ô tô của mình với giá 60.000 USD. Nhưng trong trường hợp đầu, bạn cảm thấy mình bị hớ, còn trường hợp thứ hai bạn lại cảm thấy mình bán được giá. Trường hợp này cũng tương tự như khi bạn đàm phán lương với nhà tuyển dụng. Bạn có thể nâng mức lương lên cao hơn mức nhà tuyển dụng có thể trả cho bạn (nhưng đừng nhiều quá nhé). Nếu nhà tuyển dụng đồng ý với mức này, thì còn gì bằng. Nếu không, bạn có thể hạ mức lương mong muốn xuống bằng với mức nhà tuyển dụng đưa ra. Khi đó nhà tuyển dụng sẽ rất hài lòng.

Đừng tỏ ra quá khiêm tốn khi đưa ra mức lương mong muốn

Bạn vẫn rất quan tâm, yêu thích công việc đó nhưng điều khiến bạn đang do dự là muốn tăng mức thu nhập lên một chút so với nhà tuyển dụng đưa ra. Lúc này, bạn nên thương lượng về tiền lương đầu tiên. Hãy thể hiện thái độ cảm ơn nhà tuyển dụng bởi điều đó khiến người ta có cảm tình với bạn hơn trong quá trình trao đổi. Sau đó, bạn hãy chỉ ra những chức năng công việc mà bạn sẽ đảm nhận, phân tích cho nhà tuyển dụng thấy mức lương mong muốn của bạn là hợp lý so với thị trường công việc trong nước hiện tại.

Khi đã thỏa thuận xong tiền lương, bạn tiếp tục đề cập đến những quyền lợi khác như tiền thưởng, thời gian nghỉ, quyền được mua cổ phiếu ở công ty... Nên nhớ rằng, một cuộc thương lượng về quyền lợi nhiều khi còn kéo dài hơn một cuộc họp quan trọng. Vì thế, bạn hãy thể hiện thái độ kiên nhẫn, biết lắng nghe chứ không phải cứ lắc đầu nguầy nguậy với những gì nhà tuyển dụng đưa ra. Trước khi kết thúc buổi đàm phán, hãy nói rõ cho nhà tuyển dụng những yêu cầu của bạn về trang thiết bị văn phòng, vị trí làm việc của bạn vì điều đó ít nhiều thể hiện khả năng tài chính cũng như thói quen của bạn nơi công sở.

Nếu nhà tuyển dụng yêu cầu bạn đưa ra mức lương mong muốn, bạn đừng đưa ra mức quá thấp. Như thế, họ có thể sẽ nghi ngờ năng lực làm việc của bạn. Hãy đưa ra mức lương tương đối khá sau khi đã chứng minh cho nhà tuyển dụng thấy bạn là người phù hợp nhất với vị trí công việc đó.

Đừng tiết lộ mức lương hiện tại

Bạn có thể nghĩ rằng nói thật sẽ khiến nhà tuyển dụng nâng mức lương lên cao hơn so với hiện tại. Tuy nhiên, nhà tuyển dụng lại không làm vậy. Họ chỉ trả cho bạn mức tương đương hoặc thậm chí thấp hơn với hàng tá lí do khác nhau. Cho nên, bạn cần biết cách kiểm soát tình huống. Hãy cố gắng không thừa nhận một con số cụ thể để có cơ hội đàm phán mức lương mình mong muốn.

Đừng ngại hỏi thêm thông tin

Miễn là bạn tự tin, bạn chẳng có gì để mất khi hỏi nhà tuyển dụng cách để nâng cao thu nhập. Trong một vài trường hợp, một ứng viên xuất sắc có thể nhận mức lương cao hơn 10-20% mức lương cao nhất. Ngoài ra, các nhà quản lý thường bắt đầu bằng mức lương thấp để các ứng cử viên đàm phán rồi nâng dần lên.

Nếu họ cương quyết một mức lương rõ ràng và cố định, bạn có thể đàm phán thêm ở các phương diện khác như tiền thưởng, cơ hội được đào tạo, công tác nước ngoài, các kỳ nghỉ, chế độ đãi ngộ...

Biết điểm dừng

Trong suốt cuộc đàm phán, hãy để ý thái độ của nhà tuyển dụng. Nếu bạn nhận thấy họ thờ ơ với lời đề nghị mới của bạn, tức là lúc bạn nên dừng lại. Đừng đòi hỏi thái quá. Suy cho cùng bạn đang cần việc, và việc đàm phán lương có thể được tiếp tục khi bạn đã vào làm trong công ty.

 

BÍ QUYẾT THƯƠNG LƯỢNG MỨC LƯƠNG CAO

Khi người phỏng vấn đặt câu hỏi về lương bổng, bạn nên trả lời ra sao? Đừng vội vã nói ngay mức lương mà bạn mong muốn. Hãy khéo léo “hoãn” lại giây phút quan trọng này cho các buổi phỏng vấn sau. Chỉ cần nắm vững một số “bí kíp” và thêm một chút khéo léo, bạn sẽ dễ dàng thương lượng được mức lương mơ ước. 

1. Có nên trả lời câu hỏi về lương bổng ngay ở vòng đầu cuộc phỏng vấn?
Bạn không nên, đặc biệt nếu đó là các vòng phỏng vấn đầu tiên và bạn chưa chắc mình được nhà tuyển dụng “chấm”. Nếu người phỏng vấn hỏi bạn “Anh/Chị đề nghị mức lương bao nhiêu?”, bạn có thể trả lời một cách “vô thưởng vô phạt” như: “Qua vòng đầu phỏng vấn này, tôi nghĩ mình cần hiểu rõ hơn về các yêu cầu cụ thể của công việc. Tôi xin phép được đề cập đến mức lương trong các buổi phỏng vấn sau.”

2. Đâu là mức lương thỏa đáng?
Nhiều ứng viên cho rằng họ xứng đáng được hưởng mức lương cao hơn thu nhập hiện tại vì cho rằng kinh nghiệm và trình độ của họ đã được nâng cao, vì họ sẽ phải gánh vác nhiều trách nhiệm hơn, vì tình hình vật giá ngày một leo thang... Tuy nhiên, nhà tuyển dụng thường xét lương cho ứng viên dựa theo mức lương hiện tại và trách nhiệm mới mà ứng viên sẽ đảm nhận sau này. Vì vậy bạn cần đánh giá khách quan năng lực của mình để đưa ra mức lương phù hợp.

3. Khả năng thực sự là nhân tố quyết định mức lương của bạn
Để có mức lương mong muốn, bạn cần chứng minh được giá trị và khả năng làm việc thực sự của mình. Bạn nên tránh đề cập đến mức lương cũ nếu nhà tuyển dụng không hỏi đến. Nhưng nếu nhà tuyển dụng muốn biết mức lương hiện tại, bạn hãy cho họ biết và trình bày sự khác biệt giữa công việc cũ và công việc ứng tuyển, nhấn mạnh những nhiệm vụ mới mà bạn sẽ đảm trách.

Đừng bao giờ giải thích vì sao bạn muốn lương cao hơn mức hiện tại bằng những lý do trẻ con như “Công ty tôi trước đây ở Bình Dương, chi phí sinh hoạt khá thấp. Nay Quý công ty tọa lạc ở khu vực trung tâm nên chi phí sẽ đắt đỏ hơn…”

4. Trực tiếp hỏi về mặt bằng lương trong công ty
Xin chúc mừng, bạn đã vào được vòng phỏng vấn cuối cùng và giây phút quan trọng đã đến rồi đây. Nhà tuyển dụng sẽ hỏi bạn “Anh/Chị đề nghị mức lương bao nhiêu?” Bạn sẽ trả lời câu hỏi này như thế nào?

Bạn có thể hỏi ngược lại nhà tuyển dụng “Ông/Bà có thể cho biết mức lương tương ứng dành cho vị trí tương đương?” hoặc “Ông/Bà có thể cho biết ngân sách của công ty dành cho vị trí này?” Câu trả lời của nhà tuyển dụng sẽ giúp bạn định được mức lương phù hợp.

5. Khéo léo trao đổi về lương bổng
Bạn nên tránh những câu trả lời như “Đối với tôi, lương bổng không phải là vấn đề quan trọng nhất, tôi mong muốn được học hỏi và rèn luyện trong một môi trường năng động, sáng tạo và chuyên nghiệp như Quý công ty…” Đây quả là câu trả lời làm “mát lòng mát dạ” nhà tuyển dụng. Nhưng cẩn thận đấy, nhà tuyển dụng có thể sẽ nghĩ rằng bạn thiếu kinh nghiệm, nên có cơ hội gì đến là nhận ngay mà không cần cân nhắc mức lương. Khi đó bạn sẽ mất cơ hội thương lượng được mức lương mong muốn.

6. Cân nhắc vấn đề “lương + bổng”
Người Việt Nam rất chính xác khi dùng cụm từ “lương bổng”. Nghĩa là ngoài “lương” (salary), bạn còn được hưởng “bổng” (benefit). Bổng là các lợi ích khác ngoài lương chính thức mà bạn được hưởng từ công ty và không phải chịu thuế. Vì vậy khi thương lượng lương, bạn nên lưu ý các ”bổng” khác ngoài lương như lương tháng 13, tiền thưởng (bonus) hàng năm, chi phí giải trí, chi phí khám bệnh, cơ hội đào tạo, được chia cổ phần của công ty… Nếu bạn được tuyển vào công ty, hãy yêu cầu nhà tuyển dụng nêu rõ và cụ thể những nội dung này trong thư mời làm việc (offer letter).

Ngoài ra, hãy nhớ rằng lương ròng (net salary) sẽ là mức lương sau khi trừ đi tất cả các khoản khác như thuế thu nhập cá nhân, bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội, kinh phí công đoàn…

7. Làm gì khi bạn rất thích công việc nhưng mức lương không như mong đợi?
Trong trường hợp bạn rất thích công việc và được nhà tuyển dụng mời làm việc, nhưng mức lương không như bạn mong đợi, đừng vội từ chối ngay mà hãy trả lời rằng bạn cần suy nghĩ thêm. Điều đó cho thấy bạn rất quan tâm đến công việc. Vài ngày sau buổi phỏng vấn, bạn hãy gọi điện cho nhà tuyển dụng xem họ có quyết định nào khác về mức lương mà bạn mong muốn hay không. Khi đó, bạn có thể đưa ra quyết định cuối cùng.